Teresa Lubińska, prof. dr hab.; Kamil Dąbrowski, mgr; Maria Węgrzyn dr hab. prof.
UE Uniwersytet Szczeciński
Abstrakt
Celem artykułu była ocena zadłużenia SPZOZ w kontekście zadłużenia całego SFP oraz analiza wydatków na ochronę zdrowia wg kryterium grup ekonomicznych. Kryterium to umożliwiło ocenę roli transferów w finansowaniu ochrony zdrowia. Wnioski z analizy wykazały stabilny udział zadłużenia SPZOZ w długu SFP oraz stabilny poziom zobowiązań wymagalnych. W odniesieniu do transferów wykazano wysoką dynamikę wzrostu dotacji i subwencji z części 46 BP. Środki te odegrały stabilizująca rolę w gospodarce finansowej NFZ, SPZOZ oraz innych jednostek ochrony zdrowia. Wykorzystano metodę analizy dokumentów budżetowych oraz statystyki opisowej.
Wstęp
Postulaty wzrostu nakładów na ochronę zdrowia od kilku lat są przedmiotem intensywnego zainteresowania nie tylko badaczy i polityków lecz także pracowników ochrony zdrowia i pacjentów. Wśród źródeł finansowania ochrony zdrowia, poza składkami na ubezpieczenia zdrowotne należy wymienić środki budżetu państwa (BP) oraz samorządów (JST). Finansowanie ochrony zdrowia oparte jest bowiem na rozbudowanym systemie przepływów finansowych w ramach sektora finansów publicznych (SFP).Celem artykułu jest ocena zadłużenia SPZOZ na tle zadłużenia SFP oraz analiza wydatków na ochronę zdrowia wg kryterium tzw. grup ekonomicznych, co umożliwia ocenę roli transferów w finansowaniu ochrony zdrowia. Wykorzystano metodę analizy treści dokumentów budżetowych oraz aktów prawnych oraz metodę statystyki opisowej.
1. Zadłużenie SPZOZ a zadłużenie SFP
Pojęcie stabilności finansów publicznych należy zdefiniować jako stan finansów publicznych, który umożliwia instytucjom sektora finansów publicznych (SFP) finansowanie zadań publicznych bez zakłóceń, w tym zadania priorytetowego, jakim jest regularna spłata zobowiązań rocznych i wieloletnich sektora. Przyjęta definicja stabilności SFP wymaga sumarycznego ujęcia dochodów publicznych, wydatków publicznych, wyniku i długu całego sektora. Agregaty te stanowią zmienne makroekonomiczne, podlegające ocenie wiarygodności kredytowej
państw przez agencje ratingowe oraz stanowią normy fiskalne nadzorowane przez Komisję Europejską i Radę UE. Wiarygodność kredytowa państw winna być przedmiotem troski każdego rządu, w tym w szczególności Ministerstwa Finansów. Zobowiązania obejmują koszty obsługi długu oraz rat kapitałowych, wykupu papierów wartościowych oraz innych rodzajów rozchodów. Główne fiskalne normy stabilności to: wskaźnik długu i wyniku sektora w relacji do PKB. Dług SFP powinien być ≤ 60% PKB. Zgodnie z art. 221 Konstytucji RP zadanie zarzadzania długiem publicznym przypisane jest Radzie Ministrów. Wykorzystane są tu liczne instrumenty fiskalne, w tym Wieloletni Plan Finansowy Państwa oraz Strategia Zarządzania Długiem. Oba dokumenty obejmują zobowiązania poszczególnych podsektorów SFP, w tym zobowiązania Samodzielnych Publicznych Zakładów Opieki Zdrowotnej (SPZOZ). Należy więc przyjąć, że fiskalne normy oceny stabilności finansów publicznych w znacznej mierze determinują poziom nakładów na poszczególne zadania publiczne, w tym na zadanie jakim jest ochrona zdrowia. W tabelach 1 i 2 podano zadłużenie SFP wg podsektorów, z wyodrębnieniem długu SPZOZ za okres lat 2015–2018.
| 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2-1 | 3-2 | 4-3 | 4-1 | |
| 1 | 2 | 3 | 4 | |||||
| Zadłużenie Sektora Finansów Publicznych | 877 | 965 | 962 | 984 | 88 | –3 | 22 | 107 |
| Zadłużenie podsektora rządowego | 805 | 896 | 892 | 908 | 91 | –4 | 16 | 103 |
| W tym: zadłużenie SPZOZ | 1,2 | 1,3 | 1,2 | 1,3 | 0,1 | –0,1 | 0,1 | 0,1 |
| Zadłużenie podsektora samorządowego | 72 | 69 | 69 | 76 | –3 | 0 | 7 | 4 |
| W tym: zadłużenie SPZOZ | 4,2 | 4,3 | 4,2 | 4,8 | 0,1 | –0,1 | 0,6 | 0,6 |
Źródło: opracowanie własne na podstawie Strategii Zarządzania Długiem w latach 2015–2018, 2016–2019, 2017–2020, 2018–2021 (https://finanse-arch.mf.gov.pl/web/wp/dlug-publicznv/publikacje/strategie-zarzadzania- dlugiem).
| 2016/2015 | 2017/2016 | 2018/2017 | 2018/2015 | |
| Zadłużenie Sektora Finansów Publicznych | 10% | 0% | 2% | 12% |
| Zadłużenie podsektora rządowego | 11% | 0% | 2% | 13% |
| W tym: zadłużenie SPZOZ | 8% | –8% | 8% | 8% |
| Zadłużenie podsektora samorządowego | –4% | 0% | 10% | 6% |
| W tym: zadłużenie SPZOZ | 2% | –2% | 14% | 14% |
Źródło: opracowanie własne na podstawie Strategii Zarządzania Długiem w latach 2015–2018, 2016–2019, 2017–2020, 2018–2021 (https://finanse-arch.mf.gov.pl/web/wp/dlug-publiczny/publikacje/strategie-zarzadzania- dlugiem).
Syntetyczne spojrzenie na strukturę i dynamikę zadłużenia całego SFP uprawnia do sformułowania następujących wniosków;
• dynamika wzrostu zadłużenia podsektora rządowego jest dwukrotnie wyższa niż zadłużenia podsektora samorządowego;
• wysoką dynamikę wzrostu zadłużenia odnotowały SPZOZ podsektora samorządowego;
• ogółem zadłużenie SPZOZ wzrosło z poziomu 5,4 mld zł do 6,1 mld zł.
Warto zwrócić uwagę na fakt, że zdecydowana większość SPZOZ podlega działaniom zarządczym sprawowanym przez podsektor samorządowy (Węgrzyn M., 2013). Wysoka dynamika wzrostu zadłużenia w tym obszarze jest więc wynikiem nie tyle szczególnego wzrostu zadłużenia notowanego w pojedynczych SPZOZ, co wzrostu zadłużenia SPZOZ w całym podsektorze szpitali podległych samorządom.
Podkreślić należy, że wskaźnik udziału długu SPZOZ w długu ogółem sektora jest stabilny i wyniósł w latach 2015–2018 około 0,6%. Udział długu podsektora samorządowego w długu ogółem jest niski. Odnotowano spadek wartości tego wskaźnika z poziomu 8,2% w 2015 r. do 7,7% w 2018 r. Zasadnicze znaczenie dla stabilności finansów publicznych ma więc rozmiar długu Skarbu Państwa. Biorąc pod uwagę relację kwoty długu publicznego do PKB, podanej wg obowiązującej statystyki unijnej ESA 2010, stwierdzić należy, że w badanych latach nie pojawiły się zagrożenia z punktu widzenia stabilności finansów publicznych. W 2015 r. relacja długu do PKB wyniosła 51,3%, w 2016 r. – 54,2%, w 2017 r. – 50,6%, w 2018 r. – 48,9%. Jak wskazano powyżej, zadłużenie SPZOZ wzrosło w badanych latach o 700 mln zł. Jednocześnie należy podkreślić, że instytucje te od lat borykają się z problemem tzw. zobowiązań wymagalnych, czyli takich, których termin płatności minął. W latach 2015–2018 kwota rocznych zobowiązań wymagalnych ogółem była zbliżona. Wynosiła w każdym z badanych lat około 1,6 mld zł. Na ograniczenie ryzyka stabilności finansowej szpitali wpływ mają zmiany w ustawie o nadzorze nad rynkiem finansowym, nazywanej jako tzw. ustawa antylichwiarska (Dz.U. 2019 poz. 298 oraz wcześniejsze zmiany). Zmiany te ułatwiają nadzór samorządów nad gospodarką finansową SPZOZ. Wspomnieć też należy o zadaniu, jakim jest nadzór ze strony JST nad wynikiem finansowym SPZOZ. W sytuacji ujemnego wyniku finansowego SPZOZ organy założycielskie zobowiązane są do podjęcia decyzji w kwestii pokrycia straty lub doprowadzenia do zmiany formy organizacyjno-prawnej szpitala.
Ważną rolę w nadzorze nad stabilnością finansową JST i SPZOZ odgrywają Regionalne Izby Obrachunkowe, finansowane ze środków budżetu państwa. W świetle stałego zadłużenia, jak i stałych kwot zobowiązań wymagalnych w SPZOZ, uprawnienia nadzorcze i doradcze Regionalnych Izb Obrachunkowych należałoby poszerzyć.
2. Dotacje do NFZ
Bardzo wysoka ranga zadania jakim jest ochrona zdrowia powoduje, że dług SPZOZ oraz ich zobowiązania wymagalne należy rozpatrywać w ramach przepływów finansowych całego SFP. Bardzo ważne są bowiem inne źródła finansowania ochrony zdrowia, poza składkami ubezpieczeń zdrowotnych. Źródłami finansowania samych świadczeń opieki zdrowotnej są:
◦ składki na ubezpieczenia zdrowotne przekazywane do NFZ przez ZUS;
◦ składki na ubezpieczenia zdrowotne przekazywane do NFZ przez KRUS;
◦ dotacje z budżetu państwa (BP).
Dotacje, zgodnie z art. 126 ustawy o finansach publicznych (ufp) to środki przekazywane z budżetu państwa na finansowanie i dofinansowanie zadań publicznych.
Wyróżnia się dotacje celowe, podmiotowe i przedmiotowe. Dotacje celowe przeznaczone są na finansowanie zadań z zakresu administracji rządowej i na współfinansowanie programów ze środków UE – art. 127 i art. 129 ustawy o finansach publicznych (Dz.U. 2019 poz. 869). Kwoty dotacji ustalane są przez dysponentów części budżetowych. Dotacje podmiotowe obejmują środki dla określonych podmiotów, zgodnie z odpowiednimi regulacjami ustawowymi – art. 131 ufp. Dotacje przedmiotowe stanowią środki przeznaczone na dofinansowanie określonych rodzajów wyrobów i usług – art. 130 ufp. Dotacje, jako transfery z BP składają się na cenne, uzupełniające źródło finansowania świadczeń opieki zdrowotnej, jak i źródło finansowania innych zadań z zakresu ochrony zdrowia. Odpowiednie regulacje prawne, odnoszące się do głównego źródła finansowania ochrony zdrowia czyli do składek na ubezpieczenia zdrowotne, zawarte są w ustawie o świadczeniach opieki zdrowotnej (Dz.U. 2019 poz. 1373). Ustawa ta mówi o świadczeniach finansowanych ze środków publicznych oraz określa zakres i tryb finansowania świadczeń. Dotacje z BP przekazywane są do NFZ, zgodnie z art. 97, ust. 3 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej. Środki te przeznaczone są na finansowanie świadczeń osobom, które spełniają kryteria dochodowe ustawy o pomocy społecznej, osobom o szczególnych uprawnieniach do świadczeń, dzieciom i młodzieży do roku życia oraz kobietom w ciąży i w okresie połogu w zakresie usług dentystycznych. Przeznaczone są też na finansowanie świadczeń wysokospecjalistycznych. Szczególną forma dotacji z budżetu państwa do NFZ w 2017 r. była dotacja celowa za nadwykonania, która wyniosła 945,4 mln zł. W 2018 r. zmniejszyły się roszczenia placówek medycznych w kwestii nadwykonań. Nowe regulacje prawne, tworzące sieć szpitali oraz finansowanie w ramach tzw. ryczałtu sieciowego zmieniły system zarzadzania środkami miedzy oddziałami w szpitalach. Zagadnienia te wymagają oceny rzetelnej w 2020 r. Toczy się szereg dyskusji nt. sieci szpitali (Gryza P., 2019). Na trudności związane z wdrażaniem sieci szpitali i ryczałtowym systemem ich finansowania zwracają uwagę wyniki kontroli NIK (NIK, 2019). W wyniku trudności z wykorzystaniem środków na programy współfinansowane ze środków UE w 2018 r. nastąpiły nieznaczne zwroty środków finansowych z NFZ do BP. Wydatki NFZ należy więc określić, jako nakłady na świadczenia opieki zdrowotnej. W tabelach 3 i 4 przedstawiono przychody NFZ za lata 2015–2018. Dynamika nakładów jest dodatnia i wskazuje na ich systematyczny wzrost. Ten pozytywy trend determinowany jest następującymi czynnikami: wysokie tempo wzrostu PKB, wzrost wynagrodzeń oraz poprawa skuteczności poboru składek ubezpieczeniowych.
| 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2-1 | 3-2 | 4-3 | 4-1 | |
| 1 | 2 | 3 | 4 | |||||
| Przychody NFZ z tytułu składek na puz | 67 090 | 70 074 | 74 472 | 80 753 | 2 984 | 4 398 | 6 281 | 13 663 |
| Pozostałe przychody na puz | 2 718 | 3 236 | 4 392 | 3 848 | 518 | 1 156 | –544 | 1 130 |
| W tym: dotacja z budżetu państwa na nadwykonania | 0 | 0 | 945 | X | 0 | 945 | –946 | X |
| Przychody ogółem | 69 808 | 73 310 | 78 865 | 84 602 | 3 502 | 5 555 | 5 737 | 14 794 |
| Koszty działalności operacyjnej NFZ | 70 109 | 73 600 | 79 518 | 84 664 | 3 491 | 5 918 | 5 146 | 14 555 |
X– zmiana systemu finansowania – ryczałt
Źródło: opracowanie własne na podstawie Sprawozdań finansowych NFZ za 2015, 2016, 2017, 2018 rok. (http://nfz.gov.pl/bip/finanse-nfz/).
| 2016/2015 | 2017/2016 | 2018/2017 | 2018/2015 | |
| Przychody NFZ z tytułu składek na puz | 4% | 6% | 8% | 20% |
| Pozostałe przychody na puz | 19% | 36% | –12% | 42% |
| W tym: dotacja z budżetu państwa na nadwykonania | – | – | – | – |
| Przychody ogółem | 5% | 8% | 19% | 21% |
| Koszty działalności operacyjnej NFZ | 5% | 8% | 6% | 21% |
Źródło: opracowanie własne na podstawie Sprawozdań finansowych NFZ za 2015, 2016, 2017, 2018 rok (http://nfz.gov.pl/bip/finanse-nfz/)
3. Wydatki na ochronę zdrowia w budżecie państwa i budżetach JST wg grup ekonomicznych
Ochrona zdrowia w szerokim ujęciu obejmuje nie tylko zadania finansowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ), zadania finansowane przez jednostki samorządu terytorialnego (JST), lecz także zadania finansowane przez budżet państwa oraz budżet środków europejskich, które stanowią załączniki do ustawy budżetowej. Publiczne źródła finansowania ochrony zdrowia obejmują szerszy zakres niż nakłady na świadczenia opieki zdrowotnej. W dalszej części artykułu przedstawiono za okres 2015–2018 następujące dane finansowe odnoszące się do nakładów na ochronę zdrowa podsektora rządowego i samorządowego
◦ wydatki BP część budżetowej 46 „Zdrowie”, podane wg grup ekonomicznych;
◦ wydatki budżetu środków europejskich części budżetowej 46 „Zdrowie”;
◦ wydatki BP część budżetowej 85 „Budżety wojewodów ogółem” dział 851, podane wg grup ekonomicznych;
◦ wydatki jednostek samorządu terytorialnego (JST) – dział 851.
Obok głównego źródła finansowania ochrony zdrowia, jakimi są składki na ubezpieczenia zdrowotne, z punktu widzenia stabilności funkcjonowania ochrony zdrowia ważną rolę należy przypisać wspomnianym już dotacjom do NFZ, jak i pozostałym dotacjom z Ministerstwa Zdrowia – część budżetowa 46 (Miszczyńska K., 2013). W tabelach 5 i 6 przedstawiono strukturę wydatków części budżetowej 46 – „Zdrowie”, wg grup ekonomicznych w latach 2015–2018.
| 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2-1 | 3-2 | 4-3 | 4-1 | |
| 1 | 2 | 3 | 4 | |||||
| Wydatki bieżące jednostek budżetowych | 1 185 602 | 1 662 432 | 1 367 817 | 1 346 899 | 476 830 | -294615 | -20918 | 161 297 |
| Wydatki majątkowe | 704 629 | 721 947 | 1 397 430 | 816 572 | 17 318 | 675 483 | -580858 | 111 943 |
| Dotacje i subwencje | 2 690 695 | 3 178 576 | 4 357 213 | 5 803 068 | 487 881 | 1178637 | 1445855 | 3112373 |
| Współfinansowanie projektów z udziałem środków UE | 80 042 | 37 942 | 57 775 | 149 595 | -42100 | 19 833 | 91 820 | 69 553 |
| Wydatki ogółem części budżetowej 46 | 4 664 934 | 5 604 885 | 7 184 521 | 8 120 731 | 939 951 | 1579636 | 936 210 | 3455797 |
Źródło: opracowanie własne na podstawie Sprawozdania z wykonania budżetu państwa 2015, 2016, 2017, 2018 (https://www.gov.pl/web/finanse/wykonanie-budzetu-panstwa)
| 2016/2015 | 2017/2016 | 2018/2017 | 2018/2015 | |
| Wydatki bieżące jednostek budżetowych | 40% | -18% | -2% | 14% |
| Wydatki majątkowe | 2% | 94% | -42% | 16% |
| Dotacje i subwencje | 18% | 37% | 33% | 116% |
| Współfinansowanie projektów z udziałem środków UE | -53% | 52% | 159% | 87% |
| Wydatki ogółem części budżetowej 46 | 20% | 28% | 13% | 74% |
Źródło: opracowanie własne na podstawie Sprawozdania z wykonania budżetu państwa 2015, 2016, 2017, 2018 (https://www.gov.pl/web/finanse/wykonanie-budzetu-panstwa)
W podobnym ujęciu podano kwoty i strukturę wydatków części budżetowej 85 „Budżety wojewodów ogółem” – tabele 7 i 8.
| 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2-1 | 3-2 | 4-3 | 4-1 | |
| 1 | 2 | 3 | 4 | |||||
| Wydatkibieżące jednostekbudżeto- wych | 921 667 | 993 787 | 1 018 187 | 1 064 314 | 72 120 | 24 400 | 46 127 | 142 647 |
| Wydatkimajątko- we | 178 075 | 125 393 | 115 440 | 129 077 | -52682 | -9953 | 13 637 | -48998 |
| Dotacjeisubwencje | 2 935 259 | 2 803 127 | 2 700 240 | 2 691 334 | -132132 | -102887 | -8906 | -243925 |
| Współfinansowanie projektów z udzia- łem środków UE | 0 | 0 | 31 | 577 | 0 | 31 | 546 | 577 |
| Wydatki ogółem częścibudżetowej 85 na dział 851 | 4 046 806 | 3 933 953 | 3 845 640 | 3 896 862 | -112853 | -88313 | 51 222 | -149944 |
Źródło: opracowanie własne na podstawie Sprawozdania z wykonania budżetu państwa 2015, 2016, 2017, 2018 (https://www.gov.pl/web/finanse/wykonanie-budzetu-panstwa).
| 2016/2015 | 2017/2016 | 2018/2017 | 2018/2015 | |
| Wydatki bieżące jednostek budżetowych | 8% | 2% | 5% | 15% |
| Wydatki majątkowe | –30% | –8% | 12% | –28% |
| Dotacje i subwencje | –5% | –4% | 0% | –8% |
| Współfinansowanie projektów z udziałem środków UE | – | – | 1761% | – |
| Wydatki bieżące jednostek budżetowych | –3% | –2% | 1% | –4% |
| Wydatki ogółem części budżetowej 85 na dział 851 | –3% | –2% | 1% | –4% |
Źródło: opracowanie własne na podstawie Sprawozdania z wykonania budżetu państwa 2015, 2016, 2017, 2018 (https://www.gov.pl/web/finanse/wykonanie-budzetu-panstwa).
Grupy ekonomiczne odzwierciedlają ustawową systematykę wydatków publicznych z podziałem na następujące kategorie wydatków: wydatki bieżące jednostek budżetowych, wydatki inwestycyjne, dotacje i subwencje oraz wydatki na współfinansowanie projektów. Wydatki bieżące obejmują :wynagrodzenia i uposażenia oraz składki, koszty utrzymania oraz inne wydatki związane z funkcjonowaniem jednostek budżetowych i realizacją ich zadań statutowych, zakupy towarów i usług, koszty zadań zleconych. Wymienione kategorie wydatków wraz z klasyfikacją budżetową stanowią tzw. budżetową matrycę w planowaniu budżetowym jak i w zarządzaniu wydatkowaniem środków przypisanych dysponentom. Struktura wydatków poszczególnych ministerstw wg grup ekonomicznych rzadko jest przedmiotem badań naukowych (Budzyński T., 2014; Lubińska T., 2019). Nauka finanse publiczne wyróżnia szereg klasyfikacji wydatków publicznych. Należy wskazać tu przykładowy podział wydatków publicznych na wydatki sztywne i elastyczne (Kańduła S., 2017) czy podział na wydatki rozwojowe i pozostałe (Moździerz A., 2017). Niezależnie od kryteriów podziału wydatków budżetowych materiałem źródłowym do badań naukowych są plany budżetowe i sprawozdania z wykonania budżetów podane wg klasyfikacji budżetowej i wg kryterium grup ekonomicznych. Struktura wydatków wg grup ekonomicznych znakomicie bowiem odzwierciedla specyfikę zadań określonych dysponentów, jak i specyfikę ich procesów zarządczych.
W przypadku części budżetowej 46 „Zdrowie” podano w tabelach 5 i 6 wydatki całej części budżetowej, obejmujące poza wydatkami na dział klasyfikacji budżetowej 851 – Ochrona zdrowia – również wydatki na następujące działy:
◦ 730 – Szkolnictwo wyższe i nauka;
◦ 750 – Administracja publiczna;
◦ 752 – Obrona narodowa;
◦ 951 – Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego.
Wydatki całej części budżetowej 46 należy uznać za wydatki bezpośrednio związane z zadaniem ochrona zdrowia. Dział 730, obejmujący główne koszty funkcjonowania działalności dydaktycznej, odnoszące się do procesu kształcenie kadry medycznej .Ranga tych wydatków jest niepodważalna .Kształcenie kadr jest warunkiem sine qua non stabilności w świadczeniu usług medycznych. Wydatki części budżetowej 46, podobnie jak środki NFZ systematycznie rosły. Poza dotacjami do NFZ środki Ministerstwa Zdrowia przeznaczone są głównie na szpitale kliniczne i instytuty badawcze, Regionalne Centra Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa, Fundacje i Stowarzyszenia.
W budżecie Ministerstwa Zdrowia w projekcie ustawy budżetowej na 2020 r. wydatki ogółem części budżetowej 46 wynoszą 6,1 mld zł. Wydatki działu 851 – Zdrowie wynoszą 4 mld zł., zaś wydatki działu 730 – Szkolnictwo wyższe i nauka to kwota 1,8 mld zł. Na pozostałe działy klasyfikacji budżetowej przeznaczono kwotę 177,3 mln zł.
Zauważyć należy wysoka dynamikę wzrostu wydatków tej części budżetowej w latach 2016–2018. Łączny przyrost to kwota 3,4 mld zł. Wykonanie planu finansowego części 46 wykazało znaczące odchylenia od planu, w 2016 r. o kwotę 1,1 mld, w 2017 o kwotę 2,3 mld zł, w 2018 o kwotę 3,0 mld zł. Wskazuje to na ogromną złożoność procesu zarządzania ochrona zdrowia.
Powyższe charakterystyki budżetu części 46 winny być uzupełnione o wydatki części 46, zawarte w budżecie środków europejskich. Z uwagi na specyfikę procesu absorbcji środków UE, która jest rozłożona w wieloletniej perspektywie finansowej lat 2014–2020 ocena tych wydatków może być przeprowadzona w okresie lat 2020–2022. Znaczącą absorpcję kwot z budżetu środków europejskich odnotowano w części budżetowej 46 od 2017 r. Wydatki na ochronę zdrowia finansowane ze środków UE to kwota około 900 mln zł rocznie.
W odniesieniu do wydatków części budżetowej 85 „Budżety wojewodów ogółem” podano wydatki tylko działu 851 – „Ochrona Zdrowia”. Dział tej obejmuje stricte wydatki przeznaczone na ochronę zdrowia. Wydatki te przeznaczone są głównie na wydatki bieżące jednostek budżetowych. Nakłady na funkcjonowanie tych instytucji systematycznie rosły. Wydatki majątkowe odnotowały spadek .W projekcie ustawy budżetowej na 2020 r., wydatki działu 851 wynoszą 3,9 mld zł. Budżety wojewodów ogółem w 2020 r. to kwota 69,1 mld zł. Udział wydatków działu 851 w wydatkach ogółem budżetów wojewodów wynosi 5,6%. Z budżetów wojewodów finansowane są głównie zadania inspekcji sanitarnej i farmaceutycznej oraz ratownictwa medycznego.
Istotnym źródłem finansowania ochrony zdrowia są budżety jednostek samorządu terytorialnego, w tym środki przeznaczone na profilaktykę, w tym profilaktykę uzależnień (Nawrolska I., 2017). W tabelach 9 i 10 podano odpowiednie dane finansowe obrazujące środki finansowe JST działu 851 w latach 2015–2018. Gminy i powiaty odnotowały znaczący wzrost nakładów działu 851, w przypadku samorządów wojewódzkich i powiatów wydatki te nieznacznie spadły. Stosunkowo dużo wydatków przekazywanych jest w formie dotacji w dziale 851 przez gminy (Kotlińska J., Chyra K., 2019).
| 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2-1 | 3-2 | 4-3 | 4-1 | |
| 1 | 2 | 3 | 4 | |||||
| Gminy | 553 006 | 586 376 | 618074 | 668 187 | 33 370 | 31 698 | 50 113 | 115 181 |
| Miasta na prawach powiatów | 1063203 | 965 480 | 1066025 | 1149164 | -97723 | 100 545 | 83 139 | 85 961 |
| Powiaty | 1183711 | 1036098 | 930 638 | 1033105 | -147613 | -105460 | 102 467 | -150606 |
| Województwa | 1106656 | 732 465 | 863 774 | 990 322 | -374191 | 131 309 | 126 548 | -116334 |
| Razem wydatki JST na ochronę zdrowia | 3906576 | 3320419 | 3478511 | 3840778 | -586157 | 158 092 | 362 267 | -65798 |
Źródło: opracowanie własne na podstawie Sprawozdania z wykonania budżetu państwa 2015, 2016, 2017, 2018 (https://www.gov.pl/web/finanse/wykonanie-budzetu-panstwa).
| 2016/2015 | 2017/2016 | 2018/2017 | 2018/2015 | |
| Gminy | 6% | 5% | 8% | 21% |
| Miasta na prawach powiatów | –9% | 10% | 8% | 8% |
| Powiaty | –12% | –10% | 11% | –13% |
| Województwa | –34% | 18% | 15% | –11% |
| Razem dynamika wydatków JST na ochronę zdrowia | –15% | 5% | 10% | –2% |
Źródło: opracowanie własne na podstawie Sprawozdania z wykonania budżetu państwa 2015, 2016, 2017, 2018 (https://www.gov.pl/web/finanse/wykonanie-budzetu-panstwa).
Wnioski
Zadłużenie SPZOZ należy rozpatrywać w kontekście unijnych norm fiskalnych, parametryzujących maksymalny poziom długu całego SFP. W latach 2015–2018 wskaźnik udziału długu w PKB nie przekroczył 55%, zaś udział długu SPZOZ w długu ogółem był stały i wynosił 0,6%. Kwoty zobowiązań wymagalnych SPZOZ nie uległy zwiększeniu. Analiza wydatków na ochronę zdrowia, oparta o kryterium grup ekonomicznych wykazała wysoką dynamikę wzrostu dotacji i subwencji z części 46 BP .Przyrost wyniósł 3,1 mld zł. Transfery te odegrały stabilizującą rolę w gospodarce finansowej NFZ, SPZOZ i innych jednostek ochrony zdrowia. Pozostałe źródła finansowania ochrony zdrowia odnotowały systematyczny wzrost nakładów w grupie wydatków bieżących jednostek budżetowych.
DEBT OF SPZOZ AND THE ROLE OF HEALTH EXPENDITURE FROM NATIONAL BUDGET
Abstract
The aim of the article was to assess SPZOZ (Independent Public Healthcare Centre) debt in the context of the entire debt of SFP (Financial Public Sector) and to analyse health expenditure by economic group cri- terium. This criterium has enabled the assessment of the role of transfers in health financing. The conclu- sions of the analysis showed a stable share of SPZOZ debt in the SFP debt and a stable level of liabilities payable. With regard to transfers, the high growth dynamics of grants and subsidies from part 46 of BP (Public Budget) have been demonstrated. These measures have played a stabilizing role in the financial economy of National Health Founds, SPZOZ and other health care units. The method of analysing budg- etary documents and descriptive statistics was used.
Literatura:
- Budzyński T., Analiza struktury wydatków budżetu państwa w Polsce w ujęciu zadanio- wym, Acta Universitatis Lodziensis, Folia Oeconomica 1/299/2014, Łódź.
- Gryza P., Co z ryczałtem sieciowym na 2019 r.? Nie trzeba zmienić ustawy, www.piotrgryza.pl, (odczyt: 4.02.2019 r.)
- Kańduła S., Metody uelastyczniania wydatków budżetowych państwa, ZN PTE 6/2017, Zielona Góra.
- Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. uchwalona przez Zgro- madzenie Narodowe w dniu 2 kwietnia 1997 r., przyjęta przez Naród w referendum kon- stytucyjnym w dniu 25 maja 1997 r., podpisana przez Prezydenta Rzeczypospolitej Pol- skiej w dniu 16 lipca 1997 r., Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483.
- Kotlińska J., Chyra K., Dotacje formą wydatków budżetowych gmin w Polsce, Finanse Komunalne 4/2019.
- Lubińska T., 2019, Controlling w instytucjach sektora finansów publicznych, rozdział w monografii, SGGW, Warszawa, w druku.
- Miszczyńska K., Przychody i koszty funkcjonowania NFZ w Polsce w latach 2008–2011 ze szczególnym uwzględnieniem oddziałów wojewódzkich, Zarzadzanie i Finanse 2/5/2013, Uniwersytet Gdański.
- Moździerz A., Koncepcje wydatków rozwojowych w Polsce, Problemy Zarzadzania, r 15/2/2017.
- Nawrolska I., Opłata za wydanie zezwolenia na sprzedaż alkoholu jako źródło finanso- wania profilaktyki alkoholizmu, PN 485/2017, UE Wrocław.
- NIK, 2019, Funkcjonowanie systemu podstawowego szpitalnego zabezpieczenia świad- czeń opieki zdrowotnej, Raport nr ewid. P181059, Warszawa.
- Ustawa z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym, t.j. Dz.U. 2019, poz. 298.
- Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, t.j. Dz.U. 2019 poz. 1373.
- Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, t.j. Dz.U. 2019 poz. 869.
- Węgrzyn M. Uwarunkowania systemowe restrukturyzacji publicznych podmiotów lecz- niczych w Polsce, Monografie i opracowania UE we Wrocławiu, 2013r.