Sprzedaż leków na receptę

Sale of prescription medicines

Elektroniczna recepta to jedno z najbardziej udanych przedsięwzięć z zakresu elektronicznej administracji w Polsce. Została ona uruchomiona na początku 2019 roku, chociaż jej pierwszy projekt powstał na przełomie 2007/2008 roku w Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia (aktualna nazwa: Centrum e-Zdrowia), a pierwsze podstawy prawne zostały przedstawione w Ustawie z dnia 28 kwietnia 2011 r. o systemie informacji w ochronie zdrowia (Dz. U. 2011 nr 113 poz. 657). Od 8 stycznia 2020 r., wystawianie e–recept stało się obowiązkowe. Dane dotyczące wystawianych recept gromadzone są w centralnej bazie danych (System Informacji Medycznej) prowadzonej przez Centrum e-Zdrowia – jednostkę Ministerstwa Zdrowia. Na podstawie gromadzonych danych Ministerstwo Zdrowia przygotowuje wieloprzekrojowe analizy i statystyki, które pozwalają monitorować rynek leków w Polsce. W związku z tym, że dane dotyczące sprzedaży leków gromadzone są na podstawie danych przekazywanych przez apteki, analizy Ministerstwa Zdrowia nie uwzględniają miejsca zamieszkania pacjenta, któremu wystawiono receptę, ale jedynie miejsce realizacji przez niego recepty. Według danych Ministerstwa Zdrowia, w ciągu pół roku od jej wprowadzenia, lekarze wystawili ponad 275 mln e–recept dla 25 mln pacjentów. Wdrożenie elektronicznej recepty zbiegło się epidemią koronawirusa SARS–CoV–2. Już w maju 2020 r., udział elektronicznych recept w ogólnej liczbie recept, wynosił blisko 95%. Ten odsetek utrzymał się do końca 2022 r. Zgodnie z ustawą z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne (Dz. U. 2021 poz. 1977) receptę papierową lekarz może wystawić w następujących przypadkach:
• braku dostępu do systemu teleinformatycznego,
• niektórych recept transgranicznych,
• recept dla osób o nieustalonej tożsamości,
• recept wystawianych przez osoby uprawnione, wykonujące zawód w Polsce tymczasowo i okazjonalnie,
• recept „pro auctore” i „pro familiae”.

W 2022 roku wystawiono 453,3 mln recept (o 27,9 mln więcej niż przed rokiem), z czego 95,8% elektronicznych (w 2021 r. odsetek recept elektronicznych w ogólnej liczbie recept wyniósł 94,4%). Największy odsetek elektronicznych recept wystąpił, podobnie jak w roku 2021, w województwie pomorskim (97,0%), a najniższy w świętokrzyskim (94,7%). W przypadku powiatów najwyższy odsetek elektronicznych recept zaobserwowano w powiatach: siedleckim (99,1%), monieckim (98,9%), człuchowskim (98,9%), nowomiejskim (98,7%), i nidzickim (98,6%), natomiast najniższy w powiatach: węgrowskim (85,7%), chodzieskim (87,1%), sanockim (88,8%), złotoryjskim (89,4%) oraz sulęcińskim (89,7%).

Najmniej elektronicznych recept na 1 tys. mieszkańców powiatu wystawiono w powiatach: łomżyńskim (2,4), przemyskim (2,6), skierniewickim (3,2), siedleckim (3,2) oraz suwalskim (3,2). Najwięcej w miastach na prawach powiatu: Zamościu (25,0), Tarnowie (23,2), Krośnie (22,4), Chełmie (21,9) oraz Siedlcach (20,1).

Przy interpretacji tych danych wynikowych trzeba jednak zauważyć, że najwyższe wartości tego wskaźnika odnotowano w miastach na prawach powiatu, otoczonych przez powiaty ziemskie tzw. „obwarzanki”, a najniższe w powiatach otaczających miasta na prawach powiatu, tzw. „obwarzankach”. Dane dotyczące elektronicznych recept gromadzone są w Systemie Informacji Medycznej w Ministerstwie Zdrowia. Zakres gromadzonych danych określa Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 23 grudnia 2020 r. w sprawie recept (Dz. U. 2020 poz. 2424). System umożliwia Ministerstwu Zdrowia przeprowadzanie wieloprzekrojowych analiz i statystyk, w tym analizę wartości sprzedanych leków i wartości refundacji. Według danych Ministerstwa Zdrowia w roku 2022 wartość sprzedaży wszystkich leków na receptę wyniosła 21,9 mld zł (o 2,2 mld zł więcej niż w 2021 r.). Natomiast wartość refundacji to 8,6 mld zł (o 0,5 mld zł więcej niż w 2021 r.), a pacjenci z własnych środków wydali na leki na receptę 13,3 mld zł (o 1,7 mld zł więcej niż w 2021 r.). W 2022 r. refundacja stanowiła 39,3% wartości leków sprzedanych na receptę (w 2021 r. – 41,2%).

Wyszczególnienie Specification		2021	2022
		w miliardach złotych in bilion PLN
Wartość sprzedaży The value of sales	19,7	21,9
Wartość refundacji The value of refund	8,1	8,6
Wartość opłat pacjentów The value of patient charges	11,6	13,3

Źródło: Centrum e-Zdrowia. Source: e-Health Centre.

W 2022 r. w przeliczeniu na jednego mieszkańca województwa, największą wartością sprzedanych leków, refundacji oraz dopłat do leków przez pacjentów, charakteryzuje się województwo łódzkie, a najmniejszą – podkarpackie. W przypadku województwa łódzkiego wartości te wyniosły odpowiednio: 653 zł, 261 zł i 392 zł. Natomiast w przypadku województwa podkarpackiego: 495 zł, 194 zł i 301 zł.

W 2022 r. wartość sprzedanych leków na receptę w przeliczeniu na jednego mieszkańca Polski wyniosła 578 zł (o 11,2% więcej niż w 2021 r.), z czego dopłata przez pacjenta wyniosła 351 zł (o 15,1% więcej niż w 2021 r.) a refundacja 227,00 zł (o 6,1% więcej niż w 2021 r.).

Największą wartość sprzedaży leków na receptę, w przeliczeniu na jednego mieszkańca odnotowano w miastach na prawach powiatu: Zamościu (1 181 zł), Tarnowie (1 151 zł), Krośnie (1 136 zł), Chełmie (1 059 zł) i Siedlcach (1 004 zł), a najmniejszą w powiatach: przemyskim (107 zł), łomżyńskim (114 zł), siedleckim (125 zł), suwalskim (132 zł) i skierniewickim (136 zł). Jednak trzeba pamiętać, że pacjenci kupują leki nie tylko w swoim powiecie (szczególnie w przypadku powiatów otaczających miasto na prawach powiatu, w których koncentruje się wiele usług także na rzecz mieszkańców z powiatów otaczających takie miasto, tzw. „obwarzankach”).

Powiaty o najmniejszym odsetku refundacji w wartości sprzedanych leków to powiaty: piaseczyński (33,4%), grójecki (33,4%), wielicki (34,2%), wysokomazowiecki (34,6%) oraz grodziski (mazowiecki) (34,6%). Powiaty o największym odsetku refundacji w wartości sprzedanych leków to powiaty: sępoleński (47,3%), złotowski (46,7%), chojnicki (45,4%), wałecki (45,3%) oraz wąbrzeski (45,1%). Największą wartość refundacji leków na receptę, w przeliczeniu na jednego mieszkańca odnotowano w miastach na prawach powiatu: Zamość (495,9 zł), Tarnów (457,2 zł), Krosno (447,6 zł) i Przemyśl (404,0 zł). Najmniejszą odnotowano w powiatach otaczających miasta na prawach powiatu (tzw. „obwarzankach”): przemyskim (42,7 zł), łomżyńskim (46,8 zł), suwalskim (49,4 zł), siedleckim (51,6 zł), skierniewickim (57,0 zł).

Podobnie jak w przypadku wydatków na leki i kwot refundacji, najmniejsza przeciętna wartość dopłaty do leków na receptę przypadająca na jednego mieszkańca wystąpiła w powiatach otaczających miasta na prawach powiatu (tzw. „obwarzankach”): przemyskim (63,9 zł), łomżyńskim (67,6 zł), siedleckim (73,4 zł), skierniewickim (79,3 zł), suwalskim (82,4 zł), a największa w następujących miastach na prawach powiatu: Tarnów (693,9 zł), Krosno (688,5 zł), Zamość (685,4 zł), Siedlce (617,1 zł), Chełm (615,3).

Powiaty o najmniejszym odsetku dopłat do wartości sprzedanych leków to powiaty: sępoleński (52,7%), złotowski (53,3%), chojnicki (54,6%), wałecki (54,7%) oraz wąbrzeski (54,9%). Powiaty o największym odsetku dopłat do wartości sprzedanych leków to powiaty: piaseczyński (66,6%), grójecki (66,6%), wielicki (65,8%), wysokomazowiecki (65,4%) i grodziski (mazowiecki) (65,4%).

W Systemie Informacji Medycznej (SIM) gromadzone są bardzo szczegółowe informacje dotyczące sprzedaży konkretnych leków. Pozwala to Ministerstwu Zdrowia na monitorowanie, w sposób ciągły, sprzedaży określonych leków i badanie popytu na leki. Największy udział w wartości sprzedanych leków w 2022 r. miały leki związane z układem sercowo-naczyniowym (20,9%), przewodem pokarmowym i metabolizmem (17,5%) oraz ośrodkowym układem nerwowym (14,9%).

Na realizację recept na leki związane z układem sercowo-naczyniowym najmniej, w przeliczeniu na jednego mieszkańca powiatu, w 2022 r. wydano w powiatach otaczających miasta na prawach powiatu (tzw. „obwarzankach”): przemyskim (28 zł), łomżyńskim (31 zł), siedleckim (35 zł), skierniewickim (36 zł) oraz suwalskim (39 zł) a najwięcej – w miastach na prawach powiatu: Tarnowie (221 zł), Zamościu (220 zł), Chełmie (216 zł), Krośnie (210 zł) i Przemyślu (208 zł).